Uluslar arası Şeffaf Derneği, “Medya özgürlüğü zayıf”
Faaliyetlerinde kamu, özel sektör, sivil toplum kuruluşları ile işbirliğine esas alan Uluslar arası Şeffaf Derneği, Hilton Bosphorus Hotel’de “İş Dünyası Şeffaflık Sistemi Analizi” gerçekleştirdi.
Temel Kriterleri; işletmelerin ölçekleri, faaliyet gösterdikleri sektörler, uymak zorunda oldukları kanunlar, yönetmelikler, halka açık olup olmadıkları, özellikle Borsa İstanbul’da işlem görüp görmedikleri, sermaye piyasalarında işlem yapıp yapmadıkları, cevabını aradıkları sorular olan Kamu Sektörü Eylem Planında sivil toplumun şeffaflık sistemine katılımı-Denge – Denetleme bulguları neticesinde çıkan sonuç yetersiz kapasite olduğu “Medya özgürlüğü zayıf -Şeffaflık üzerine çalışan sivil toplum örgütlerinin mali destekleri zayıf-Kurumsallaşma zayıf, insan kaynakları yetersiz..”
Genel Değerlendirmede Özel Sektör 50 puan, Kamu Sektörü 50 puan, Sivil Toplum 25 puan topladı.
Uluslar arası Şeffaf Derneği Başkanı E. Oya Özarslan, İngiltere Başkonsolosu Ekonomi ve Refah Bölüm Başkanı Nicholas Cannon, EY Denetim Hizmetleri Bölümü Yönetici Direktörü Mete Demirci birer açılış konuşması yaptılar.
Dr. Asuman Sönmez “Özel Sektör Şeffaflık Sitemi Analizi”, Dr. İmren Borsul Eroğlu “Kamu Sektörü şeffaflık Sistemi Analizi” konulu bilgiler paylaştılar. Sedef Kabaş ve Mark Brown Moderatörlüğünde iki panel gerçekleşti
Uluslar arası Şeffaf Derneği Başkanı E. Oya Özarslan, Toplumsal yapıyı oluşturan, kamu gücünü kullanan tüm kişi kuruluşların açık, dürüst, yasal, etik, izlenebilir ve hesap verebilir şekilde davranmasının amaçları doğrultusunda, Demokrasiye inanan Siyasi bir tercihi olmayan, tarafsız bir yapı içerisinde, açık ve şeffaf bir toplum hedefinin demokrasinin vazgeçilmez bir unsuru olduğunu kabul eden dernek olarak çalışmalarını aralıksız sürdürdüklerini farkındalığı her geçen gün artırarak katılımcı, demokratik ve değişime açık fikirli bir kültür yaratmayı hedeflediklerini belirten konuşma yaptı.
Dr. Asuman Sönmez “Özel Sektör Şeffaflık Sitemi Analizi”, Dr. İmren Borsul Eroğlu “Kamu Sektörü şeffaflık Sistemi Analizi” konulu sunumlarında verdikleri bilgilere ve yaptığımız söyleyişiye göre Sistem analizi Projenin Paydaşları Kamu Kurumları, Sivil Toplum Kuruluşları,Özel Sektör Kuruluşları esas alındı.
Görüşme ve inceleme yapılan kurum ve kuruluşlar.
Kamu Kuruluşları; Adalet Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Kamu Denetleme Kurumu, Kamu Gözetim Kurumu, Sermaye Piyasası Kurulu, AB Türkiye Delegasyonu, Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (E. Gnl. Md. Torku E. CEO) Bülent Tarhan
Özel Sektör Kuruluşları; NOVO İlaç (İstanbul) İlaç , GSK (İstanbul) İlaç, Anadolu Efes (İstanbul) İçecek, Anadolu Hayat (İstanbul) Sigorta, BOYNER (İstanbul) Mağazacılık, ERDEMİR (İstanbul) Demir/Çelik, Garanti Bankası (İstanbul) Banka, İŞ GYO (İstanbul) GYO, TAV (İstanbul) Yer Hizmetleri, TOFAŞ (İstanbul) Otomotiv Doğuş Otomotiv (Kocaeli) Otomotiv, Ernst & Young (Ankara) Denetim, Hatüpen (Ankara) İnşaat.
KOBİ; Yüksel İnşaat (Ankara) İnşaat, Cerebra (İstanbul) Denetim, Keymen Ecza Deposu (İstanbul) İlaç, KLE Yazılım (İstanbul) Yazılım Mira Isı (Bursa) Yalıtım, VEMUS (Bursa) Elektronik, PETROFER (İzmir) Madeni Yağ Solmaz Gümrük (İstanbul) Gümrük, ELİG Hukuk (İstanbul) Hukuk
Sivil Toplum Kuruluşları; Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırmalar Vakfı, Sivil Toplum Geliştirme Merkezi, Bursa Mühendis ve Mimar İşadamları Derneği, İzmir Ticaret Odası (İZTO), Ege Bölgesi Sanayi Odası (EBSO), Adana Ticaret Odası, Adana Sanayi Odası, Türkiye Etik İtibar Derneği (TEİD) Türkiye Barolar Birliği (TBB)
Tespit edilen 2015 ve 2016 verilerine göre profiller;
Ülke Profili; Çok partili sistemde yönetilen laik ve demokratik bir ülke, 2015 rakamlarına göre yaklaşık 78,7 milyon nüfus, 2015 yılında yaklaşık 720 milyar $ GSYİH, Dünya’nın 18. büyük ekonomisi, %4 seviyesinde ortalama büyüme, 3.5 milyon işletme, 30.9 milyon işgücü ve 27.3 milyon istihdam, %11.8 işsizlik oranı, 2016 yılı 144 milyar $ ihracat, 199 milyar $ İthalat, 32 milyar $ cari açık, 417 milyar $ dış borç stoku, TÜFE %8.53, ÜFE %9.94, 2007 – 2016 arası toplam 145 milyar $ yabancı yatırım, Borsa İstanbul’da işlem gören 509 şirket
Türkiye’de İşletmeler; 3,5 milyon işletmenin %99.8’i Mikro, Küçük ve Orta Ölçekli %0.2’si Büyük Ölçekli. %93.5’i mikronun %5.4’ü küçük %0.9’u orta ölçekli
Türkiye’de İşletmeler; 2.7 milyon firmada 13.6 milyon kişi çalışıyor, Ortalama çalışan sayısı 4-5 kişi, 0-49 kişiye kadar çalışanı olan mikro ve küçük ölçekli işletmelerde ortalama 3 kişi (%98.8) 50-249 kişiye kadar çalışanı olan orta ölçekli işletmelerde ortalama 100 kişi (%1) 250 ve üzeri çalışan sayısına sahip büyük işletmelerde ortalama çalışan sayısı 741 kişi (%0.2..
Yapılan incelemelerde; Kamu görevlilerine rüşvet yasağı, Mevzuat yeterli ve kapsamlı, Rüşvet tanımı özel sektör içi yolsuzlukları da kapsayacak şekilde genişletilmeli, Tüzel kişilere “ceza” uygulanamaz ve ancak “güvenlik tedbiri” niteliğinde önlemler uygulanabilir, Devlet memurlarının hediye veya menfaat sağlaması konusunda mevzuat eksik
Yasakların Uygulanması; İstatistikler: 1,810 kişi suç işlemiş, etkin pişmanlıktan 20 kişi yararlanmıştır, 359 kişi hakkında hapis cezası kararı, 27 kişiye adli ve idari para cezası verilmiştir. Tüzel kişilere hiçbir yaptırım uygulanmamıştır.
Hukukun üstünlüğü ve adalete güven sarsıldı, Yolsuzluğun yaygın olduğu konusunda hakim kanı ,Yargının yolsuzluk üzerinde denetimi zayıf..
Dokunulmazlıklar, Özel hukuk tüzel kişilerinin hukuki sorumluluğu sorunlu, Türkiye 99/133 (Dünya Adalet Projesi Hukukun Üstünlüğü Endeksi), Cezasızlık ve adalet sistemine güvensizlik, Kamu Etik Kurulu’na 126 başvuru, 7 etik ihlali kararı, Sayıştay denetimi eksik
Suç gelirlerinin aklanmasının yasaklanması; Ulusal mevzuat kapsamlı ve yeterli /Uluslararası mevzuata uyum yeterli, Tüzel kişilere özgü güvenlik tedbirleri,Şüpheli işlem bildirimi finansal kurumlar için yeterli, Mevzuatı işlevsiz hala getiren uygulamalar: Vergi afları, 19 Ağustos 2016 tarihli 736 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Kanun, 12 Ocak 2017 Tarihli ve 29946 Sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik.
Denetleme; MASAK, 232 personel, 74,863 bildirim, Şüpheli işlem bildirimi etkin olmayan sektörler: Noterler, serbest muhasebeciler, mali müşavirler, talih ve bahis oyunları alanında faaliyet gösterenler, kıymetli maden, taş ve mücevher alım satımı yapanlar, Finansal kaynakların zaptını ve/veya müsaderesini içeren suçlarda idari rapor: 3 ay, Hissedarlar ve yöneticiler kurumsal kimliğin arkasına saklanarak cezasız kalabilmekte, Gerçek faydalanıcı mevzuatı eksik, siyasi nüfuz sahibi kişilere yönelik ek tedbirler getirilmeli
Gizli anlaşmaların yasaklanması; Yasalar-Uygulama, Mevzuat yeterli ve kapsamlı, Rekabetin Korunması Hakkında Kanun. Uygulama yeterli, AB emsallerinde kararlar, Rekabet Kurulu denetim ve gözetim konusunda etkin: rekabeti sınırlayıcı anlaşma, uyumlu eylem ve kararlar ve hâkim durumun kötüye kullanılması hakkında 89 karar Denetleme yeterli ve etkin
Yolsuzluğun ihbarı; Yasalar – Uygulama, Mevzuat yolsuzluk açısından yetersiz, Türkiye’de yolsuzluğun ihbarına ilişkin koruma hükümlerini düzenleyen bir mevzuat yok, Kamu sektörü yanında özel sektör çalışanlarına da koruma getirecek bir genel düzenlemeye ihtiyaç bulunmakta 5726 sayılı Tanık Koruma Kanunu rüşvet ve yolsuzluk davaları için yetersiz, Misilleme politikası yok, İhbarcının kimliğinin gizli kalması için ek tedbirler alınmalı, Tanıkların güvenilirliğinin soruşturmalarla saptanması ve Tanık Koruma Kanunu’na giren suçların genişletilmesi gerekmekte, G-20’nin İhbarcıları Korumaya Yönelik En İyi Uygulamalar ve Rehber Olacak Prensipler İncelemesi
Hesap verme, Denetleme - Kamuyu Aydınlatma Yükümlülüğü;
Yasalar, Türkiye Finansal Raporlama Standartları, Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ile uyumlu, KOBİ’lerin aşamalı olarak UFRS ile uyumunu öngören çalışmalar yapılmakta, İç denetim daha çok büyük ölçekli, uluslararası sermayeli ve halka açık işletmeler için, Halka açık şirketler yanında, bankalar ve diğer finans kuruluşları, sigorta şirketleri ve enerji piyasasında faaliyet gösteren şirketlerde daha sıkı bağımsız denetim, KOBİ’lerde kayıt dışılık ve tespit edilemeyen durumlar, Eleştiriler: Küçük denetim firmaları olumsuz görüş bildirmekte çekimser, rotasyon küçük firmaları rekabette olumsuz etkilemekte, muhasebeciler işverenlerin usulsüzlerini bildirmekte yetersiz
Hesap verme, Denetleme - Kamuyu Aydınlatma Yükümlülüğü
Gerçek faydalanıcı, Gelir yaratan bir kaynağa (gayrimenkul, şirket, fon gibi) nihai olarak sahip olan, kontrol eden, bu kaynağın yarattığı gelirden yararlanan kişidir, Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) gerçek faydalanıcı bilgisi yok
Nüfuz kullanımının yasaklanması ,Siyasetin Finansmanına Dair Yasalar -Uygulama – Denetleme, Mevzuat ciddi derecede eksik, Seçim harcamalarının finansmanında boşluklar, Devlet kaynaklarının seçim finansmanı için kullanımı, Kamu sektörünün finansmanındaki düzensizlikler
GRECO siyasetin finansmanında şeffaflık “küresel ölçekte yetersiz” Uygulama ve Denetleme sorunlu AYM bağımsızlığı sorunlu, YSK yaptırımı ve denetimi zayıf, Yerel ve milletvekili seçimlerinde bireysel adayların seçim harcamalarını rapor etme ve denetleyici bir kuruma gönderme zorunluluğu yok, Anayasa Mahkemesi siyasi partilerin detaylı finansal denetimini yapmamakta, Seçilmişlerin ve adayların mal bildirimi eksik, şeffaf değil ve gizli
Kamu ihaleleri; Yasanın güvenilirliği ve istikrarı sorunlu, Elek haline gelmiş bir yasa: 5’den 20’ye çıkan istisna, 170 civarı değişiklik
Eleştiriler: “Ekonomik açıdan en avantajlı teklif” hesaplamasında sıkıntılar, sınırlı uluslararası rekabet; yerel fiyat avantajı kullanılan ihale sayılarının oranı artıyor, Hazine borç üstlenim garantisi, Kamu İhale Komisyonları özerk değil
Sorunlu şeffaflık: Geniş çaplı istisnalar, istekliler arasında ihale veya doğrudan teminle ihaleler, KÖİ’ler, İhbar ve şikayet: yüksek başvuru bedeli
Şikayet hakkı açık ihalelerde 10, pazarlık usulü ihalelerde 5 gün, 2015 yılında Kamu İhale Kurulu şikayet incelemesi: 3,720 Sivil topluma ihale sürecinde bağımsız gözlemci rolü verilmeli
Reform Önerileri – Kamu Sektörü ; Rüşvet tanımı özel sektör içi yolsuzlukları da içerecek şekilde genişletilmeli, sadece halka açık şirketler değil, tüm şirketler kapsam içinde olmalı
Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi ve Avrupa Konseyi Yolsuzluğa Karşı Ceza Hukuku Sözleşmesi özel sektör hükümleriyle uyumlu olacak şekilde kurum içerisinde yolsuzluk tehlikesi altındaki bütün kişileri eşit ve hakkaniyetli biçimde sorumlu tutacak ve özel sektörde rüşvet almayı ve vermeyi suç sayacak bir özel sektör rüşvet yasası oluşturulmalı
Birçok ülkede yasal altyapısı düzenlenen ve özel sektör şirketlerinin yolsuzlukla aktif mücadelesi için şirkete sorumluklar getiren ve şirket içi sistemler düzenlenmesini öngören bir mevzuat çıkarılmalı
Kamu ve özel tüzel kişilerin cezai sorumluluğunu gerçek kişilere bağlı olmadan soruşturacak ve denetleyecek bir mevzuat oluşturulmalı ve hâkim ve savcıların bu mevzuatı nasıl işleme koyacakları konusu netleştirilmeli
Geliştirilecek mevzuat uluslararası standartlara uygun olarak yolsuzluk suçlarında kişilere ve şirketlere cezaları net olarak tanımlamalı ve şirketlerin çalıştıkları üçüncü kişileri de bu suçtan sorumlu tutmalı
Uluslararası Muhasebe Standartlarına uyum kademeli şekilde ve muhasebecilerle işbirliği sağlanarak gerçekleştirilmeli
Kamu - Özel İşbirliği uygulamaları Kamu İhale Kanunu kapsamına alınmalı ve yürütme erki Kamu İhale Kurumu’nun yetkilerini devre dışı bırakan uygulamalara son vermeli
Vergi denetimi daha etkin hale getirilmeli, kayıt dışı ekonomiyi yaratan tüzel kişilik kazanmamış yapıların ve kayıt dışı üretimin ekonomiye entegre edilmesi sağlanmalı
Şeffaflık Sistemi Yönetimi; Politikaların oluşturulması Şirketler, ne dereceye kadar yolsuzluk karşıtı kurumsal politikalar oluşturabilmektedir? Etkin bir kurumsal yönetimin unsurları; etkin ve bağımsız bir yönetim kurulu, proaktif bir denetim komitesi, yönetici ücretlerini hissedar değeri ile bağdaştıracak bir ücret komitesi, etkin bir iç kontrol yapısı, uygun etik davranış kuralları, net ve yaptırım gücü olan politika ve prosedürler, etkin risk yönetimi,
objektif ve yeterli iç denetim fonksiyonu, bağımsız ve etkin dış denetim, bildirimlerin şeffaflığı, etkin iletişim,
hesap verebilirliği ve ölçülebilirliği sağlayacak sistemler
KOBİ’ler özellikle de mikro ve küçük ölçekli işletmeler açısından tam anlamıyla uygulanabilmesi mümkün görünmemekte, Uluslararası ortaklı büyük ölçekli işletmelerde ,Uluslararası arenada iş yapan büyük aile işletmelerinde ,Borsa İstanbul’da işlem gören halka açık şirketlerde örnek uygulamalar mevcut.
Veri Ekosistemi Yasalar -Uygulama şeklinde devam eden uzun çok kapsamlı analizin açıklamaları yapıldı.
yilmazparlar@yahoo.com
Faaliyetlerinde kamu, özel sektör, sivil toplum kuruluşları ile işbirliğine esas alan Uluslar arası Şeffaf Derneği, Hilton Bosphorus Hotel’de “İş Dünyası Şeffaflık Sistemi Analizi” gerçekleştirdi.
Temel Kriterleri; işletmelerin ölçekleri, faaliyet gösterdikleri sektörler, uymak zorunda oldukları kanunlar, yönetmelikler, halka açık olup olmadıkları, özellikle Borsa İstanbul’da işlem görüp görmedikleri, sermaye piyasalarında işlem yapıp yapmadıkları, cevabını aradıkları sorular olan Kamu Sektörü Eylem Planında sivil toplumun şeffaflık sistemine katılımı-Denge – Denetleme bulguları neticesinde çıkan sonuç yetersiz kapasite olduğu “Medya özgürlüğü zayıf -Şeffaflık üzerine çalışan sivil toplum örgütlerinin mali destekleri zayıf-Kurumsallaşma zayıf, insan kaynakları yetersiz..”
Genel Değerlendirmede Özel Sektör 50 puan, Kamu Sektörü 50 puan, Sivil Toplum 25 puan topladı.
Uluslar arası Şeffaf Derneği Başkanı E. Oya Özarslan, İngiltere Başkonsolosu Ekonomi ve Refah Bölüm Başkanı Nicholas Cannon, EY Denetim Hizmetleri Bölümü Yönetici Direktörü Mete Demirci birer açılış konuşması yaptılar.
Uluslar arası Şeffaf Derneği Başkanı E. Oya Özarslan, Toplumsal yapıyı oluşturan, kamu gücünü kullanan tüm kişi kuruluşların açık, dürüst, yasal, etik, izlenebilir ve hesap verebilir şekilde davranmasının amaçları doğrultusunda, Demokrasiye inanan Siyasi bir tercihi olmayan, tarafsız bir yapı içerisinde, açık ve şeffaf bir toplum hedefinin demokrasinin vazgeçilmez bir unsuru olduğunu kabul eden dernek olarak çalışmalarını aralıksız sürdürdüklerini farkındalığı her geçen gün artırarak katılımcı, demokratik ve değişime açık fikirli bir kültür yaratmayı hedeflediklerini belirten konuşma yaptı.
Dr. Asuman Sönmez “Özel Sektör Şeffaflık Sitemi Analizi”, Dr. İmren Borsul Eroğlu “Kamu Sektörü şeffaflık Sistemi Analizi” konulu sunumlarında verdikleri bilgilere ve yaptığımız söyleyişiye göre Sistem analizi Projenin Paydaşları Kamu Kurumları, Sivil Toplum Kuruluşları,Özel Sektör Kuruluşları esas alındı.
Görüşme ve inceleme yapılan kurum ve kuruluşlar.
Kamu Kuruluşları; Adalet Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Kamu Denetleme Kurumu, Kamu Gözetim Kurumu, Sermaye Piyasası Kurulu, AB Türkiye Delegasyonu, Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (E. Gnl. Md. Torku E. CEO) Bülent Tarhan
Özel Sektör Kuruluşları; NOVO İlaç (İstanbul) İlaç , GSK (İstanbul) İlaç, Anadolu Efes (İstanbul) İçecek, Anadolu Hayat (İstanbul) Sigorta, BOYNER (İstanbul) Mağazacılık, ERDEMİR (İstanbul) Demir/Çelik, Garanti Bankası (İstanbul) Banka, İŞ GYO (İstanbul) GYO, TAV (İstanbul) Yer Hizmetleri, TOFAŞ (İstanbul) Otomotiv Doğuş Otomotiv (Kocaeli) Otomotiv, Ernst & Young (Ankara) Denetim, Hatüpen (Ankara) İnşaat.
KOBİ; Yüksel İnşaat (Ankara) İnşaat, Cerebra (İstanbul) Denetim, Keymen Ecza Deposu (İstanbul) İlaç, KLE Yazılım (İstanbul) Yazılım Mira Isı (Bursa) Yalıtım, VEMUS (Bursa) Elektronik, PETROFER (İzmir) Madeni Yağ Solmaz Gümrük (İstanbul) Gümrük, ELİG Hukuk (İstanbul) Hukuk
Sivil Toplum Kuruluşları; Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırmalar Vakfı, Sivil Toplum Geliştirme Merkezi, Bursa Mühendis ve Mimar İşadamları Derneği, İzmir Ticaret Odası (İZTO), Ege Bölgesi Sanayi Odası (EBSO), Adana Ticaret Odası, Adana Sanayi Odası, Türkiye Etik İtibar Derneği (TEİD) Türkiye Barolar Birliği (TBB)
Tespit edilen 2015 ve 2016 verilerine göre profiller;
Ülke Profili; Çok partili sistemde yönetilen laik ve demokratik bir ülke, 2015 rakamlarına göre yaklaşık 78,7 milyon nüfus, 2015 yılında yaklaşık 720 milyar $ GSYİH, Dünya’nın 18. büyük ekonomisi, %4 seviyesinde ortalama büyüme, 3.5 milyon işletme, 30.9 milyon işgücü ve 27.3 milyon istihdam, %11.8 işsizlik oranı, 2016 yılı 144 milyar $ ihracat, 199 milyar $ İthalat, 32 milyar $ cari açık, 417 milyar $ dış borç stoku, TÜFE %8.53, ÜFE %9.94, 2007 – 2016 arası toplam 145 milyar $ yabancı yatırım, Borsa İstanbul’da işlem gören 509 şirket
Türkiye’de İşletmeler; 3,5 milyon işletmenin %99.8’i Mikro, Küçük ve Orta Ölçekli %0.2’si Büyük Ölçekli. %93.5’i mikronun %5.4’ü küçük %0.9’u orta ölçekli
Türkiye’de İşletmeler; 2.7 milyon firmada 13.6 milyon kişi çalışıyor, Ortalama çalışan sayısı 4-5 kişi, 0-49 kişiye kadar çalışanı olan mikro ve küçük ölçekli işletmelerde ortalama 3 kişi (%98.8) 50-249 kişiye kadar çalışanı olan orta ölçekli işletmelerde ortalama 100 kişi (%1) 250 ve üzeri çalışan sayısına sahip büyük işletmelerde ortalama çalışan sayısı 741 kişi (%0.2..
Yapılan incelemelerde; Kamu görevlilerine rüşvet yasağı, Mevzuat yeterli ve kapsamlı, Rüşvet tanımı özel sektör içi yolsuzlukları da kapsayacak şekilde genişletilmeli, Tüzel kişilere “ceza” uygulanamaz ve ancak “güvenlik tedbiri” niteliğinde önlemler uygulanabilir, Devlet memurlarının hediye veya menfaat sağlaması konusunda mevzuat eksik
Hukukun üstünlüğü ve adalete güven sarsıldı, Yolsuzluğun yaygın olduğu konusunda hakim kanı ,Yargının yolsuzluk üzerinde denetimi zayıf..
Dokunulmazlıklar, Özel hukuk tüzel kişilerinin hukuki sorumluluğu sorunlu, Türkiye 99/133 (Dünya Adalet Projesi Hukukun Üstünlüğü Endeksi), Cezasızlık ve adalet sistemine güvensizlik, Kamu Etik Kurulu’na 126 başvuru, 7 etik ihlali kararı, Sayıştay denetimi eksik
Suç gelirlerinin aklanmasının yasaklanması; Ulusal mevzuat kapsamlı ve yeterli /Uluslararası mevzuata uyum yeterli, Tüzel kişilere özgü güvenlik tedbirleri,Şüpheli işlem bildirimi finansal kurumlar için yeterli, Mevzuatı işlevsiz hala getiren uygulamalar: Vergi afları, 19 Ağustos 2016 tarihli 736 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Kanun, 12 Ocak 2017 Tarihli ve 29946 Sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik.
Denetleme; MASAK, 232 personel, 74,863 bildirim, Şüpheli işlem bildirimi etkin olmayan sektörler: Noterler, serbest muhasebeciler, mali müşavirler, talih ve bahis oyunları alanında faaliyet gösterenler, kıymetli maden, taş ve mücevher alım satımı yapanlar, Finansal kaynakların zaptını ve/veya müsaderesini içeren suçlarda idari rapor: 3 ay, Hissedarlar ve yöneticiler kurumsal kimliğin arkasına saklanarak cezasız kalabilmekte, Gerçek faydalanıcı mevzuatı eksik, siyasi nüfuz sahibi kişilere yönelik ek tedbirler getirilmeli
Gizli anlaşmaların yasaklanması; Yasalar-Uygulama, Mevzuat yeterli ve kapsamlı, Rekabetin Korunması Hakkında Kanun. Uygulama yeterli, AB emsallerinde kararlar, Rekabet Kurulu denetim ve gözetim konusunda etkin: rekabeti sınırlayıcı anlaşma, uyumlu eylem ve kararlar ve hâkim durumun kötüye kullanılması hakkında 89 karar Denetleme yeterli ve etkin
Yolsuzluğun ihbarı; Yasalar – Uygulama, Mevzuat yolsuzluk açısından yetersiz, Türkiye’de yolsuzluğun ihbarına ilişkin koruma hükümlerini düzenleyen bir mevzuat yok, Kamu sektörü yanında özel sektör çalışanlarına da koruma getirecek bir genel düzenlemeye ihtiyaç bulunmakta 5726 sayılı Tanık Koruma Kanunu rüşvet ve yolsuzluk davaları için yetersiz, Misilleme politikası yok, İhbarcının kimliğinin gizli kalması için ek tedbirler alınmalı, Tanıkların güvenilirliğinin soruşturmalarla saptanması ve Tanık Koruma Kanunu’na giren suçların genişletilmesi gerekmekte, G-20’nin İhbarcıları Korumaya Yönelik En İyi Uygulamalar ve Rehber Olacak Prensipler İncelemesi
Hesap verme, Denetleme - Kamuyu Aydınlatma Yükümlülüğü;
Yasalar, Türkiye Finansal Raporlama Standartları, Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ile uyumlu, KOBİ’lerin aşamalı olarak UFRS ile uyumunu öngören çalışmalar yapılmakta, İç denetim daha çok büyük ölçekli, uluslararası sermayeli ve halka açık işletmeler için, Halka açık şirketler yanında, bankalar ve diğer finans kuruluşları, sigorta şirketleri ve enerji piyasasında faaliyet gösteren şirketlerde daha sıkı bağımsız denetim, KOBİ’lerde kayıt dışılık ve tespit edilemeyen durumlar, Eleştiriler: Küçük denetim firmaları olumsuz görüş bildirmekte çekimser, rotasyon küçük firmaları rekabette olumsuz etkilemekte, muhasebeciler işverenlerin usulsüzlerini bildirmekte yetersiz
Hesap verme, Denetleme - Kamuyu Aydınlatma Yükümlülüğü
Gerçek faydalanıcı, Gelir yaratan bir kaynağa (gayrimenkul, şirket, fon gibi) nihai olarak sahip olan, kontrol eden, bu kaynağın yarattığı gelirden yararlanan kişidir, Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) gerçek faydalanıcı bilgisi yok
GRECO siyasetin finansmanında şeffaflık “küresel ölçekte yetersiz” Uygulama ve Denetleme sorunlu AYM bağımsızlığı sorunlu, YSK yaptırımı ve denetimi zayıf, Yerel ve milletvekili seçimlerinde bireysel adayların seçim harcamalarını rapor etme ve denetleyici bir kuruma gönderme zorunluluğu yok, Anayasa Mahkemesi siyasi partilerin detaylı finansal denetimini yapmamakta, Seçilmişlerin ve adayların mal bildirimi eksik, şeffaf değil ve gizli
Kamu ihaleleri; Yasanın güvenilirliği ve istikrarı sorunlu, Elek haline gelmiş bir yasa: 5’den 20’ye çıkan istisna, 170 civarı değişiklik
Eleştiriler: “Ekonomik açıdan en avantajlı teklif” hesaplamasında sıkıntılar, sınırlı uluslararası rekabet; yerel fiyat avantajı kullanılan ihale sayılarının oranı artıyor, Hazine borç üstlenim garantisi, Kamu İhale Komisyonları özerk değil
Sorunlu şeffaflık: Geniş çaplı istisnalar, istekliler arasında ihale veya doğrudan teminle ihaleler, KÖİ’ler, İhbar ve şikayet: yüksek başvuru bedeli
Şikayet hakkı açık ihalelerde 10, pazarlık usulü ihalelerde 5 gün, 2015 yılında Kamu İhale Kurulu şikayet incelemesi: 3,720 Sivil topluma ihale sürecinde bağımsız gözlemci rolü verilmeli
Reform Önerileri – Kamu Sektörü ; Rüşvet tanımı özel sektör içi yolsuzlukları da içerecek şekilde genişletilmeli, sadece halka açık şirketler değil, tüm şirketler kapsam içinde olmalı
Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi ve Avrupa Konseyi Yolsuzluğa Karşı Ceza Hukuku Sözleşmesi özel sektör hükümleriyle uyumlu olacak şekilde kurum içerisinde yolsuzluk tehlikesi altındaki bütün kişileri eşit ve hakkaniyetli biçimde sorumlu tutacak ve özel sektörde rüşvet almayı ve vermeyi suç sayacak bir özel sektör rüşvet yasası oluşturulmalı
Birçok ülkede yasal altyapısı düzenlenen ve özel sektör şirketlerinin yolsuzlukla aktif mücadelesi için şirkete sorumluklar getiren ve şirket içi sistemler düzenlenmesini öngören bir mevzuat çıkarılmalı
Kamu ve özel tüzel kişilerin cezai sorumluluğunu gerçek kişilere bağlı olmadan soruşturacak ve denetleyecek bir mevzuat oluşturulmalı ve hâkim ve savcıların bu mevzuatı nasıl işleme koyacakları konusu netleştirilmeli
Geliştirilecek mevzuat uluslararası standartlara uygun olarak yolsuzluk suçlarında kişilere ve şirketlere cezaları net olarak tanımlamalı ve şirketlerin çalıştıkları üçüncü kişileri de bu suçtan sorumlu tutmalı
Uluslararası Muhasebe Standartlarına uyum kademeli şekilde ve muhasebecilerle işbirliği sağlanarak gerçekleştirilmeli
Kamu - Özel İşbirliği uygulamaları Kamu İhale Kanunu kapsamına alınmalı ve yürütme erki Kamu İhale Kurumu’nun yetkilerini devre dışı bırakan uygulamalara son vermeli
Vergi denetimi daha etkin hale getirilmeli, kayıt dışı ekonomiyi yaratan tüzel kişilik kazanmamış yapıların ve kayıt dışı üretimin ekonomiye entegre edilmesi sağlanmalı
Şeffaflık Sistemi Yönetimi; Politikaların oluşturulması Şirketler, ne dereceye kadar yolsuzluk karşıtı kurumsal politikalar oluşturabilmektedir? Etkin bir kurumsal yönetimin unsurları; etkin ve bağımsız bir yönetim kurulu, proaktif bir denetim komitesi, yönetici ücretlerini hissedar değeri ile bağdaştıracak bir ücret komitesi, etkin bir iç kontrol yapısı, uygun etik davranış kuralları, net ve yaptırım gücü olan politika ve prosedürler, etkin risk yönetimi,
objektif ve yeterli iç denetim fonksiyonu, bağımsız ve etkin dış denetim, bildirimlerin şeffaflığı, etkin iletişim,
hesap verebilirliği ve ölçülebilirliği sağlayacak sistemler
KOBİ’ler özellikle de mikro ve küçük ölçekli işletmeler açısından tam anlamıyla uygulanabilmesi mümkün görünmemekte, Uluslararası ortaklı büyük ölçekli işletmelerde ,Uluslararası arenada iş yapan büyük aile işletmelerinde ,Borsa İstanbul’da işlem gören halka açık şirketlerde örnek uygulamalar mevcut.
Veri Ekosistemi Yasalar -Uygulama şeklinde devam eden uzun çok kapsamlı analizin açıklamaları yapıldı.
yilmazparlar@yahoo.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder